درس تفسیر 1393/10/16

درس تفسیر حضرت آیت الله صفایی با موضوع «آیات متقابل در قرآن» که سه شنبه هر هفته در تربیت معلم بوشهر برگزار میشود:

 

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع تفسیر قرآن بررسی آیات متقابل است. در قرآن بعضی از آیات هستند که نشان میدهند اگر کاری صورت بگیرد، چه آثاری دارد و اگر نقیض آن انجام گیرد چه آثاری دارد.

چون این آیات دو شکل زندگی یعنی مثبت و منفی را نشان میدهد، در تربیت انسان خیلی موثر است و علما در تربیت نفوس اهمیت ویژه ای به آیات متقابل میدهند.

یکی از سوره های قرآن که در آن آیات متقابل میباشد، سوره نازعات آیات 37-41 میباشد:

«فأمّا من طغی و ءاثر الحیاه الدنیا فإنّ الجحیم هی الـمأوی و أمّا من خاف مقام ربّه و نهی النفس عن الهوی فإنّ الجنّه هی الـمأوی»

آنان که طغیان میکنند و حیات دنیا را بر میگزینند، جهیم مأوای آنهاست، نه جنّت؛ ولی کسانی که از عظمت خداوند خائف اند و نفس خود را منع میکنند از سقوط در دنیا بهشت از آن آنهاست؛ این دو جمله ی مهم به ما یک هدایت مهمی میکنند که مسیر بهشت از راه خوف الهی و نهیِ نفس از ارتکاب گناه است.

قطار زندگی انسان اگر بخواهد در بهشت پیاده کند مسافرانش را، مسیرش باید خوف الهی یعنی خائف بودن از عظمت خداوند و نهیِ نفس از سقوط در دنیا میباشد. ولی اگر مسیر قطار زندگی انسان بر ریل طغیان گرایی و دنیا گرایی باشد، ایستگاه آن جهنم است.

طغیان یعنی خروشیدن شدید آب دریا و رودخانه و انحراف آن از مسیر و تخریب محیط پیرامونی و دارای سه بعد است، که اول در درون خودش غلیان پیدا کرده و سونـامی در وجودش ایجاد میشود و آب بالا می آید و به لب ساحل میرسد؛ و دوم آنکه از مسیر خودش به اطراف میریزد؛ و سوم اینکه محیط پیرامونی را تخریب میکند، لـذا گفته میشود دریا طغیان کرد. طغیان انسان یعنی در درون خودش متابعت از دین نکند و تسلیم و مطیع خدا نباشد، در درون خودش یک غلیان، و سونامی در باطنش میباشد و زیر بار تقوا نـمیرود و ایمان ندارد و مراعات نمیکند و به هم میریزد و طغیان میکند و در مرحله دوم از مسیر تقوا و ایمان خارج میشود و در مرحله سوم محیط را تخریب میکند، لذا قرآن میفرماید فرعون طغیان کرد: «...إنّه طغی»؛ یعنی فرعون تسلیم دین و تدین نبود، و از مسیر آن خارج شد، و از آن بدتر محیط پیرمونی را تخریب کرد، یعنی زنان را به کنیزی گرفت و مردان را کشت و تمام ثروت ها را برای خودش جمع کرد.

طغیان هر کس به درجه خودش بستگی دارد، مثلا اگر کسی دین نداشته باشد و راه انحراف را در پیش گیرد و حتی محیط پیرامونی را تخریب نکند، در طغیان ­شریک است؛ حتی انسانی که نماز بخواند و بگوید خدا دارد ولی گناه کند، طـغیان کرده است، «و ءاثر الحیاه الدنیا» یعنی کسی که دنیا را بر آخرتش ترجیح دهد

آثار دنیا چند روزی بیش نیست، و همان حلوایِ نقـدی است که تـمام میشود.

ویژگی های دنیا:

1.هر لحظه که انسان آسایش داشته باشد، در این آسایش غمی متولد میشود ولی گاهی اگر غمی هم داشته باشد، آسایش برای او حاصل میشود. مثلا در کنار خوشی پدر و مادر مرگ آنهاست.

2.کار دنیا جمع و تفریق است، مثلا دو انسان را در قالب ازدواج جمع میکند و بعد از مدتی با مرگ از یکدیگر جدا میشوند، یعنی تفریق صورت گرفته است، و چیزی که ذاتش این چنین است قابل اعتماد نیست و باید آخرت را بر گزینیم. آخرت گرایی یعنی زندگی پر از نشاط الهی و در مسلک کمال بودن و آسایش بعد از مرگ است، یعنی باید دل را از آن آخرت کند و اگر انسان دلش را به آخرت نداد، دنیا دلش را مبتلا به دنیا گرایی میکند. یعنی انسانی میشود که همه چیز را برای خودش میخواهد، و او را شخصی منفور در جامعه میگرداند.

مقربان فلک احترامت کنند      اگر به پیر و بقاء ..................

«فإنّ الجحیم هی الـمأوی»، و قطار زندگی فریاد میزند که جهنمیان را آورده ایم. 

***

«و أمّا من خاف مقام ربّه» یعنی کسی که خوف خدا داشته باشد و منظور آن اینکه ما از عمل خود خائف هستیم که نکند گناهی کرده باشیم.

«و نهی النفس عن الهوی» یعنی افسارِ اسبِ چموشِ نفس را مهار کردن؛ چون اسبِ نفسِ انسان در دنیا زندگی میکند و طبیعت دنیا افسار اسب چموش را به خودش میکشد، لذا انسان مراقب باشد که نفسش را دنیایی پرورش ندهد.

دنیا یا شهرت است، یا شهوت است، یا ثروت است، یا پول است. اگر انسان سعی کند نفسش را در کسب موارد ذکر شده از راه حلال بکار گیرد، «فإنّ الجنّه هی المأوی» و قطار زندگی فریاد میزند که بهشتی ها را آوردیم.

دنیا همچون کاخی مجازی است:

دلا تا کی در این کاخ مجازی       کنی همسان طفلان خاک بازی

***

اگر غافل بمانی دل در این راه       چو روبه باز مانـی در این چاه

اگر غافل بمانی دل در این گِل           کجا آخر بخوانی آیدت فرد

 

 

پرسش و پاسخ: بزرگترین ریشه طغیان انسان، جهالت و غفلت است؛ و سنجیدن طغیان با گناه کردن یا نکردن است.